cranachan / crannogs

OK, here we go! We're going to begin with two words that sound very strange - 'cranachan' and 'crannog'. I suppose you're thinkking now 'what is that'? Let's start with the first one. 'Cranachan' is a traditional Scottish dessert which in the past was eaten mainly during harvest time. Very often all ingredients were put into different dishes, so that every person sitting around a table could compose it's own sweet combo. How to make it? It's very simple!

Ingredients we need:
- 4 table spoons of honey (heather one will be the best)
- 4 table spoons of whisky
- 7 table spoons of oatmeal
- 500 g raspberries
- 200 ml of heavy cream 

***

No to zaczynamy! Na początek dwa dziwnie brzmiące słowa - 'cranachan' oraz 'crannog'. Pewnie zastanawiacie się co to takiego? Zacznijmy od pierwszego. 'Cranachan' to tradycyjny szkocki deser, który dawniej jedzono głównie w okresie żniw. Często wszystkie składniki podawano w osobnych naczyniach tak, by każdy z siedzących przy stole sam mógł skomponować swój słodki zestaw. Jak go zrobić? Bardzo prosto! 

Czego potrzebujemy:

- 4 łyżki miodu (najlepiej wrzosowego)

- 4 łyżki whisky

- 7 łyżek płatków owsianych

- 500 g malin

- 200 ml śmietany kremówki

Toast oatmeal on a dry pan so they're browny and crispy. Then whipp cream adding almost all honey and whisky (you can add few mashed raspberries to give the cream some pinky colour.) Then put some toasted oatmeal into the dish in which you're going to serve the dessert and then add next layers of: pinky cream - raspberries - toasted oatmeal and so on. Finish laying with oatmeal on top and pour it with rest of  the honey. And that's all!

***

Na suchej patelni prażymy płatki owsiane aż nabiorą koloru  i chrupkości. Następnie ubijamy śmietanę dodając do niej większość miodu oraz przygotowaną whisky. Do gotowego kremu możemy wrzucić kilka nieco rozgniecionych malin tak, żeby nabrał różowej barwy. Na dół naczynia, w którym podamy deser sypiemy trochę uprażonych płatków owsianych i dalej warstwami dodajemy gotowy krem - maliny - płatki i tak dalej. Układanie warstw kończymy płatkami i polewamy resztką miodu. I gotowe!

OK, now when we have something to eat we can talk around a table about our second strangely (but similarly in some way) sounding word. Unfortunately I didn't found etymology of the word 'cranachan' (which is 'crannachan' in Scottish Gaelic) and the only andjective associating with it that comes to my mind is "crunchy". That would ideally  describe our crunchy toasted oatmeal we used, wouldn't it? What can be easily seen both words -  'cranachan' and 'crannog' consist of part sounding 'cran'. 'Crann' however is Old Irish for 'tree' ( while 'crannóc' in turn means 'a young tree') and from this word derives the term 'crannog'.

***

Skoro mamy już co jeść, możemy przy stole porozmawiać o drugim dziwnie (ale zarazem i podobnie) brzmiącym pojęciu. Niestety nie znalazłam etymologii słowa 'cranachan' (w języku szkockim gaelickim to 'crannachan') a jedyne z czym mi się kojarzy to słowo 'crunchy', czyli 'chrupki' - co idealnie pasowałoby do chrupkich prażonych płatków owsianych, które wykorzystaliśmy. Co łatwo zauważyć, zarówno 'cranachan' jak i 'crannog' zawierają cząstkę 'cran'. 'Crann' natomiast w języku staroirlandzkim oznacza drzewo ('crannóc' to z kolei 'młode drzewo') i od tego właśnie słowa pochodzi nazwa 'crannog'.

clanmacalistersociety.org

But what is this 'crannog' actually? Well it is partially or entirely artificial island built in rivers or lakes in Ireland and Scotland. This is why 'crannog' doesn't have it's equivalent word in Polish. Crannogs were used from Neolithic Period up to 18th century - and this means they were known for five thousand years! The building material of those small lake dwellins was mainly timber, but stone was also used in places where timber wasn't available.

***

Ale co to w ogóle jest ten 'crannog'? Otóż jest to częściowo lub całkowicie sztuczna wysepka budowana na rzekach lub jeziorach w Irlandii i Szkocji - stąd nazwa ta nie ma swojego odpowiednika w języku polskim. Crannogi powstawały od okresu neolitu aż po XVIII wiek, czyli aż przez pięć tysiącleci. Materiałem budulcowym tych mieszkalnych wysepek było głównie drewno, chociaż zdarzało się także wykorzystywanie kamienia (w miejscach, gdzie drewno nie było dostępne).

 welcometoscotland.com

There are about 1200 crannogs in Ireland and about 350 in Scotland. Having a lake dwelling may seem strange to our contemporary European culture, but in the past a 'house' in such a place was very practical because of the fact that travelling by water was the fastest way. Such an artificial island was also a good place for hiding during turbulent times. Crannogs were also symbolising status and power of those who lived in them - they were clearly visible marks in surrounding landscape pointing to whom that lands belong. In my opinion they also tell us that their dwellers were very sensitive to beauty. Who at last wouldn't like to have such a view every day?

                                                                                  ***

W Irlandii jest ich około 1200, w Szkocji około 350. Mieszkanie 'na wodzie' współcześnie może wydawać się czymś dziwnym, jednak w przeszłości 'dom' w takim miejscu był bardzo praktyczny z racji tego, że najszybciej podróżowało się ciekami wodnymi. Taka sztuczna wysepka była też dobrym miejscem, w którym można było się skryć w czasie zagrożenia. Crannogi stanowiły również symbol statusu i władzy tych, którzy je zamieszkiwali - były w końcu bardzo widocznymi punktami w przestrzeni, wyraźnie wskazującymi, do kogo należą tereny je otaczające. Według mnie świadczyły też o wrażliwości swoich mieszkańców na piękno. Kto nie chciałby w końcu mieć codziennie takiego widoku? 

zrekonstruowany crannog na Loch Tay w Szkocji, fot. transcotland.com
reconstructed crannog at Loch Tay in Scotland, phot. transcotland.com

Today many of them looks like little weedy islets on Scottish and Irish lakes.

***

Dzisiaj wiele z nich wygląda jak małe zarośnięte wysepki na szkockich i irlandzkich jeziorach.

pozostałości po crannogu na Loch Awe w Szkocji, fot. lochawe.com
remnants of crannog on Loch Awe in Scotland, phot. lochawe.com

If you share an interest for that topic I strongly recommend you to make own research. My English readers will find interesting books and articles on the Internet. The website of The Scottish Crannog Centre is also worth taking a glance - you can find there some information about the most populair reconstructed crannog on Loch Tay in Scotland. I will not hide the fact that it's one of the points on my 'places to see in my life' list!

OK, we're still chit-chatting but have you eaten your 'cranachan' already? ;)

***

Jeśli zainteresował Was ten temat odsyłam do własnych poszukiwań. Niestety większość wiadomości znajdziecie w sieci tylko po angielsku, ale warto zajrzeć na stronę The Scottish Crannog Centre, gdzie znajdziemy informacje o najsłynniejszym zrekonstruowanym crannogu na Loch Tay w Szkocji.  Nie ukrywam, że jest to jedno z miejsc, które muszę jeszcze w życiu zobaczyć! 

OK, my tu gadu-gadu a 'cranachan' już zjedzony? ;)